Đây là những "cao thủ diệt chuột" một thời ở thôn Cao Lôi, xã Ninh Sơn, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang.

Tôi chụp được những ảnh này trong một lần về Việt Yên cách đây 21 năm (tháng 4/2003). Thôn Cao Lôi khi ấy có ông Nguyễn Văn Ngà là người dẫn đầu trong phong trào diệt chuột. Em trai ông Ngà là Nguyễn Văn Phú cũng là một tay cự phách. Khi tôi đến nhà ông Ngà, còn có 6 "cao thủ" khác đang hội ngộ.

Ban đầu, ông Ngà chỉ bắt chuột ở ruộng phần trăm nhà mình. Được nhiều, ông nảy ra ý định dùng chuột nấu cám cho lợn ăn, ruột gan thì thả xuống ao nuôi cá. Lợn và cá ăn chuột đều khỏe mạnh, mau lớn, thế là bắt chuột trở thành thành nghề phụ. Nhiều hàng xóm, con cháu cũng học theo ông Ngà và trở thành những "cao thủ diệt chuột" cừ khôi, trở thành các nhóm "tác chiến" bán chuyên nghiệp trong phong trào diệt chuột.

Ngoài Bắc Giang và những vùng lân cận, họ từng đến Hưng Yên, Hải Phòng,  Thanh Hóa… bắt chuột theo các hợp đồng dịch vụ trên đồng ruộng, chợ búa hay kho tàng. Do không phải ngày tác nghiệp, các ông giới thiệu với tôi cách bắt chuột bằng những chiếc bẫy sắt hình bán nguyệt, với mồi là mẩu khoai lang hoặc hạt lạc, chuột ăn mồi sẽ bị lò xo bật và kẹp cổ.

Để chứng minh, ông Ngà hô con trai với lên gác bếp lấy mấy thúng… đuôi chuột cho khách chụp ảnh. Cả ngàn đuôi chuột được tãi ra sân khiến tôi hoa cả mắt. Ông Ngà cười khà khà, bảo đây là đuôi chuột để dành cho những ngày bận rộn hoặc mưa gió không đi đánh chuột thì lấy mấy nắm đuôi này bỏ vào nồi nấu cám cho bọn lợn đỡ nhạt mồm.

Khi viết những dòng này, tôi gọi lên Bắc Giang và biết rằng phong trào diệt chuột ở Cao Lôi đã lắng xuống, phần do các "cao thủ diệt chuột" đã già, phần do ruộng đồng phải nhường chỗ cho các khu công nghiệp nên chuột không còn chỗ nương thân, và huyện Việt Yên cũng sắp lên thị xã…  

Tuy nhiên, nếu tìm kiếm trên mạng, có thể thấy ở Bắc Giang nay đã có những công ty chuyên diệt chuột. Với những hình ảnh này, có thể thấy những người nông dân ở Cao Lôi đã "đi trước thời đại" rất lâu!