Đến Cần Thơ lần đầu cách đây 22 năm, tôi đã rất ngỡ ngàng khi thấy sự phủ sóng của xe lôi một cách “toàn diện” theo đúng nghĩa đen của từ này trên vùng đất được mệnh danh là “gạo trắng nước trong”.

Cuộc đời sau ống kính: Gần 30 năm ăn phở Bát Đàn

Lần đầu tiên tôi ăn phở ở 49 Bát Đàn là vào năm 1994, do được mời bởi ông N.K.T, nay là lãnh đạo một cơ quan báo chí ở Hà Nội.

Xem chuyên đề "Chuyện đời sau ống kính" TẠI ĐÂY

Xe lôi, cụ thể hơn là xe máy lôi có mặt gần như khắp miền Nam, bắt đầu từ khi những chiếc xe máy trở nên phổ biến những năm 196x, nhưng phổ biến nhất là ở miền Tây Nam bộ và đặc biệt là ở Cần Thơ, một thời được coi là “thủ phủ” của miền Tây. Những bức ảnh này cũng được chụp ở Cần Thơ vào năm 2000, khi thành phố còn chưa phải là đô thị loại 1 mà còn trực thuộc tỉnh Cần Thơ mới tách ra từ tỉnh Hậu Giang.

Hầu hết xe lôi ở Cần Thơ mà tôi từng thấy năm ấy đều dùng “đầu kéo” là xe máy Honda 67 có từ trước giải phóng, được cho là rẻ tiền, có sức mạnh, ít hư hỏng và tiết kiệm xăng. Một phần vì những chiếc xe máy Honda, Yamaha… đời mới khi đó còn ít và nếu có thì quá đắt để chế thành xe lôi. Thùng xe chở khách được gắn vào đuôi xe máy bằng một chốt sắt.

Xe lôi muốn hoạt động cũng phải có số đăng ký trên thùng xe. Một chiếc xe mà tôi chụp được còn in rõ logo của Đội 8, Hợp tác xã vận tải xe thô sơ, thuộc Ban Giao thông Công chánh thành phố Cần Thơ.

Những tài xế xe lôi cho biết hợp tác xã xe lôi của họ có khoảng hơn 500 phương tiện, chia thành các tổ, đội và hoạt động có tổ chức, có sự phân chia địa bàn, giá cả để phục vụ người dân. Đi trên các đường phố, có thể thấy xe lôi xếp thành hàng ngăn nắp và không hề có sự tranh giành để đón đưa khách.

• Cuộc đời sau ống kính: Thứ nhì phố Hiến…
• Cuộc đời sau ống kính: Hạ Long, ngày chưa đông đúc
• Cuộc đời sau ống kính: Nhớ vạn đò Huế…

Thế rồi, để đảm bảo an toàn, văn minh đô thị và vệ sinh môi trường, thành phố Cần Thơ chỉ cho xe lôi máy được hoạt động đến hết năm 2007. Một nét “đặc sản” của thành phố Cần Thơ thế kỷ 20 vì thế không còn tồn tại. Cũng vì sự phổ cập của các loại ô tô, xe máy ngày nay, xe lôi ở Cần Thơ dần tự triệt tiêu. Và những ai hoài cổ có thể xem “tạm” những hình ảnh này để tưởng tượng về thành phố Cần Thơ một thời nườm nượp toàn xe lôi máy!

Lưu Quang Phổ