Cờ ốc vốn là một môn thể thao rất mới lạ, nhưng do khá tương đồng với cờ vua nên ngay sau khi đưa vào thi đấu SEA Games lần đầu tiên đã có 7/11 quốc gia cử vận động viên tham dự.

Ngày 2/5 vừa qua, bộ đôi kỳ thủ Phạm Thanh Phương Thảo và Tôn Nữ Hồng Ân đã thi đấu vô cùng xuất sắc khi giành được tấm HCV đầu tiên cho đoàn thể thao VN ở bộ môn cờ ốc tại SEA Games 32.

Trước đó, hai kỳ thủ VN vừa giành được 1 trận thắng và 1 trận hòa trước Philippines ở trận đấu lượt đi. Với lợi thế về điểm số, cả hai chỉ cần có 1 trận hòa để giữ vững ngôi đầu bảng. Và rồi đúng như dự đoán, cả Phương Thảo và Hồng Ân tiếp tục chơi tốt ở ván lượt về và không để đối thủ lật ngượt thế trận.

Chung cuộc, bộ đôi kỳ thủ đã giành được chiến thắng trước đội tuyển Philippines với tỉ số 1-0 và giành được tấm HCV nội dung đồng đội nữ 2 người cờ tiêu chuẩn 60 phút cho tuyển cờ ốc VN.

Đội tuyển Cờ ốc Việt Nam (bên trái) thi đấu với đối thủ tại SEA Games 32. (Ảnh: Báo Thanh niên)

Được biết, Ouk Chaktrang (còn được gọi là Cờ ốc hay cờ Khmer) đã được phổ biến tại Campuchia trong nhiều thế kỷ qua. 

Môn cờ này có một số điểm tương đồng so với cờ vua khi sử dụng một càn cờ có 64 ô theo hình vuông 8x8, mỗi bên có 16 quân ban đầu, gồm một vua, hậu, hai tượng, mã, xe và tám tốt. Cách người Campuchia gọi tên các quân cờ ốc có thể khác, chẳng hạn xe là thuyền, còn tốt là cá.

Cờ ốc và cờ vua có khá nhiều điểm tương đồng với nhau. (Ảnh: Internet)

Bên cạnh đó, các quân cờ ở môn Cờ ốc cũng bao gồm đủ 1 vua, 1 hậu, 2 xe, 2 mã, 2 tượng và 8 tốt. Song điểm khác nhau cơ bản giữa Cờ ốc với Cờ vua là cách sắp xếp quân cờ và cách đi của từng quân.

Cụ thể, vị trí xuất phát ban đầu của cờ ốc khác ở chỗ hai vua được đặt chéo nhau, chứ không đối diện nhau như cờ vua. Các quân tốt cũng được đặt ở hàng ngang thứ ba và thứ sáu, thay vì thứ hai và thứ bảy như cờ vua. Cờ ốc không có những nước đặc biệt như nhập thành, bắt tốt qua đường, hay tốt đi hai ô lúc ban đầu.

Vua trong trong cờ ốc di chuyển giống cờ vua, nhưng nước đầu tiên có thể đi như một quân mã.

Hậu trong cờ ốc lại nằm trong nhóm yếu, do mỗi lần chỉ được đi chéo một ô, giống quân sĩ trong cờ tướng. Ở nước đi đầu tiên, hậu có thể tiến hai ô như tốt, với điều kiện quân tốt trước mặt đã di chuyển.

Tượng đi gần giống hậu, nhưng thêm một lựa chọn là tiến thẳng về phía trước một ô.

Cách di chuyển của mã và xe trong cờ ốc không có gì khác cờ vua. Điều đó có nghĩa xe mạnh nhất trên bàn cờ, do là quân duy nhất không bị giới hạn số ô trong mỗi lượt đi. Nó có thể đi từ hàng một lên hàng tám chỉ trong một nước, trong khi các quân còn lại mất ít nhất bốn nước trở lên.

Tốt trong cờ ốc cũng đi thẳng một ô, ăn chéo một ô, không đi lùi. Nhưng khi đến hàng sáu, cá được coi là "vượt vũ môn", trở thành cá thăng cấp. Khi đó, nó có khả năng di chuyển và ăn quân giống hậu trong cờ ốc, tức là đi chéo một ô và có thể đi lùi. Số cá được phép thăng cấp không giới hạn, lên đến tám quân.

Trong cờ ốc, kỳ thủ sẽ thắng khi chiếu hết đối phương, hoặc đối thủ hết thời gian, cũng như cờ vua.

Quy tắc săn vua thứ hai là khi bên yếu thế chỉ còn quân vua trên bàn cờ. Họ cũng sẽ bắt đầu đếm từ tổng số quân trên bàn cờ cộng thêm 1. Nhưng bên ưu thế có bao nhiêu nước đi để chiếu hết còn phải phụ thuộc vào số quân họ có trên bàn cờ. Nếu bên ưu còn hai xe, số nước đi là 8 trừ tổng số quân trên bàn cờ. 

Nếu còn một xe, số nước là 16 trừ tổng số quân trên bàn cờ. Nếu còn hai tượng, số nước là 22 trừ tổng số quân trên bàn cờ. Nếu còn hai mã, số nước là 32 trừ tổng số quân trên bàn cờ. Nếu còn một tượng, số nước là 44 trừ tổng số quân trên bàn cờ. Nếu còn một mã hoặc một hậu, số nước là 64 trừ tổng số quân trên bàn cờ.

Ví dụ bên ưu còn hai xe lúc đối thủ bắt đầu đếm, họ sẽ phải chiểu hết trong bốn nước kế tiếp. Khi đó, bên yếu thế bắt đầu đếm từ 5 đến 8 (do còn bốn quân trên bàn cờ), chứ không phải từ 1. Chẳng hạn bên ưu còn hai tượng, hai mã, năm tốt, một hậu, bên yếu thế sẽ đếm từ 13 đến 22 (do còn 12 quân trên bàn). Khi đó, bên ưu sẽ phải chiếu hết sau 10 nước.

Trong lúc bên yếu đưa vua chạy trốn mà bắt được một quân của đối thủ, họ sẽ không phải đếm lại từ đầu.

Liệu chơi cờ ốc khó hay dễ?

Chia sẻ với báo Thanh niên, anh Đỗ Thanh Tiến (30 tuổi), giáo viên Trường đào tạo cờ vua quốc tế TP.HCM cho biết cờ ốc có lẽ là một bộ môn còn khá lạ lẫm với người Việt. Bởi lẽ ngay cả các tuyển thủ quốc gia đang thi đấu ở SEA Games cũng chỉ mới tập luyện trong một thời gian ngắn, khi mà thông tin SEA Games 32 có sự xuất hiện của cờ ốc.

"Khi thông tin thi đấu cờ Ouk Chaktrang (tức cờ ốc), Liên đoàn Cờ vua Việt Nam mới bắt đầu đưa môn này vào chương trình thi đấu quốc gia cuối năm 2022. Và hầu hết các tuyển thủ cờ ốc hiện nay đều có xuất phát điểm là tuyển thủ cờ vua. Nói thế để thấy, nếu những người trẻ từng biết chơi cờ vua thì có thể tập chơi cờ ốc một cách dễ dàng", anh Tiến nói.

Tuy nhiên, với những kỳ tích mà các kỳ thủ cờ ốc của Việt Nam đem lại cho kỳ SEA Games 32 năm nay, đây có thể là một bộ môn sẽ được phổ biến rộng rãi và trở nên quen thuộc với giới trẻ Việt Nam hơn trong thời gian tới.