(Thethaovanhoa.vn) - Mùa Xuân năm 1970, giữa những cơn bão biểu tình phản đối chiến tranh tại Việt Nam làm “rung chuyển” nước Mỹ, hãng thu âm Motown cũng không hề yên bình trước cuộc “nổi dậy” của “ông hoàng nhạc soul” Marvin Gaye, với món vũ khí sắc bén khi ấy là ca khúc “phản kháng” What’s Going On.

• Thắng kiện 7,4 triệu USD, con cháu Marvin Gaye 'tố' Ed Sheeran 'đạo nhạc'
• MARVIN GAYE: Một bi kịch cuộc đời

Trước What’s Going On, Marvin Gaye vẫn luôn đóng trọn vai một “gà cưng” của hãng thu âm Motown, một đàn em biết nghe lời của ông chủ Motown Berry Gordy. Chẳng ai có thể ngờ rằng chàng trai lãng mạn chuyên hát tình ca ấy lại là người đầu tiên thực hiện “cách mạng” thành công khỏi những yêu sách của Berry Gordy. 

Và nếu như trước What’s Going On, Marvin Gaye chỉ biết sưởi ấm người nghe bằng những bản tình ca bay bổng, thì sau ca khúc này, ông đã tìm ra con đường khác đến với trái tim công chúng, theo một cách thực tế và giàu tính trắc ẩn hơn. 

Những kẻ “phản kháng" cứng đầu

Khoảng đầu năm 1970 là quãng thời gian xám xịt đối với Marvin Gaye khi mà ông gần như chẳng thể kiếm nổi một tia sáng nàoở mọi khía cạnhcủa cuộc sống. 

Người tri kỉ song ca Tammi Terrel qua đời sau 3 năm chống chọi với khối u não. Một cuộc hôn nhân thiếu tình yêu nhưng thừa hình thức với em gái giám đốc Motown - Berry Gordy. Những lá thư của người anh trai duy nhất Frankie gửi về từ chiến trường Việt Nam với một “kho tàng” những chuyện rùng rợn, thương tâm mắt thấy tai nghe khiến Marvin không khỏi trăn trở trước tình thế xã hội.

Cái danh “hoàng tử Motown” khi ấy cũng chẳng khiến Marvin khỏi ngán ngẩm trước kiểu tạo hit rập khuôn“bít kín” mọi kẽ hở cho sự sáng tạo của giám đốc Berry Gordy. Ông tin rằng mỗi ca sĩ chỉ nên tập trung vào 1 dòng nhạc làm thế mạnh, và thế là gần 10 năm trời Marvin Gaye chỉ hát tình ca. 

“Giữa một xã hội biến loạn này, làm sao tôi có thể hát tình ca được nữa” - Marvin tự vấn chính mình.

What’s Going On được đem đến cho Marvin Gaye giữa bối cảnh ấy, ở quãng đời ông nặng tâm tư nhất, như chiếc chìa khóa cho cánh cửa mở ra một bước ngoặt mới trong cuộc đời ông. Và ngược lại, chỉ có duy nhất Marvin đón nhận What’s Going On cũng bởi chính cái yếu tố mà người ta từ chối nó, bài hát “phản động”. 

Cảm hứng cho What’s Going On được bắt nguồn từ thành viên nhóm Four Tops - Obie Benson khi ông chứng kiến cuộc đối đầu “đẫm máu” giữa cảnh sát và dân thường Mỹ. 
Obie nhớ lại trong một buổi phỏng vấn với Mojo: “Cảnh sát đã dùng vũ lực lên cả những đứa trẻ và chẳng mấy ai bận tâm đến điều đó. Tôi chứng kiến, và bắt đầu tự hỏi rằng chuyện quái gì đang xảy ra vậy (What’s going on?)”.

Về đến nhà, Obie Benson bắt tay cùng với nhà văn Al Cleveland định hình nên bài hát với nội dung nói về hòa bình, tình người thông qua câu hỏi xoáy đi xoáy lại “What’s Going On?” (Chuyện gì đang diễn ra vậy?).Bài hát được giới thiệu vớinhóm Four Tops, rồi cả Joan Baez nhưng đều bị từ chối. 

“Họ nói rằng đây là bài hát phản kháng. Nhưng không hề, nó chỉ đơn thuần về hòa bình và tình yêu thương giữa con người” - lý lẽ của Obie Benson chỉ được chấp nhận khi bài hát đến tay Marvin Gaye. Không hiểu vì đang “khô hạn” một sự đổi mới hay thực sự thấm được tinh thần của thời đại mà Marvin tỏ ra thích thú đặc biệt với bài hát và đề nghị nó cho bộ tứ Originals, nhóm nhạc do chính ông lập nên thực hiện. 

Tuy nhiên, Obie Benson lại không nghĩ thế: “Tôi chia sẻ với anh ca khúc này chỉ khi anh chịu hát nó. Nếu không thì sẽ chẳng có sự chia sẻ nào hết” - lời thuyết phục của Obie đã khiến Marvin phải gật đầu chấp nhận và bắt tay ngay vào thực hiện What's Going On với hàng loạt sự bổ sung, thay đổi so với bản thô của Obie Benson.

Lần đầu tiên tự mình thực hiện một dự án âm nhạc mà không cần đến công ty chủ quản sau suốt nhiều năm, Marvin Gaye đã phải bỏ tiền túi, mời về những cái tên ưu tú như nhà phối khí David Van De Pitte, The Funk Brothers và thậm chí là Dàn nhạc Giao hưởng Detroit để tạo ra bản hòa âm mượt mà cảm xúc nhất theo phong cách R&B.

Với chất liệu thu nhặt từ những lá thư của anh trai ở chiến trường Việt Nam, Marvin làm giàu thêm cảm hứng hiện thực mà Obie Benson đã lồng ghép vào bản gốc, đồng thời hướng đến màu sắc âm nhạc bình dân và tự nhiên như một câu chuyện kể.

Hướng đến sự tự nhiên, nên cách mà Marvin Gaye thực hiện What’s Going On cũng thật ngẫu hứng. Nếu để ý thì sẽ thấy ở giữa bài có một đoạn lồng vào nhau giữa 2 giọng chính cùng của Marvin, thực ra đó là “tai nạn” bởi đúng ra thì Marvin yêu cầu ghép 2 tông giọng vào các bản thu khác nhau để so sánh, nhưng người thực hiện lại lỡ ghép vào thành 1 và thế là Marvin lại thích để như vậy.

Hay tiếng saxophone mở đầu cũng chỉ là màn “khởi động” của nghệ sĩ Eli Fontaine trước khi thu, thế mà cũng được Marvin ưng tai và nói với Eli “Tốt rồi, chúng ta đã xong và anh có thể về!”. 

Đồng nghiệp quay lưng, nhưng thế giới thì không

Tất cả nhân sự trong Motown, kể cả các ban bệ lẫn ca sĩ đều không thích What’s Going On, chỉ trừ Stevie Wonder.

Đặc biệt là ông chủ Berry Gordy. Bởi ở Motown các nghệ sĩ đều đã được huấn luyện cách tránh xa vấn đề xã hội trong mọi tình huống. Chính vì thế, cuộc gọi của Marvin thông báo rằng ông chuẩn bị cho ra một bài hát “phản kháng” khiến Berry đang trong kỳ nghỉ ngay lập tức thốt lên: “Tại sao cậu lại muốn hủy hoại sự nghiệp của mình?”.

Thừa hiểu tính cách của Marvin Gaye, Berry Gordy biết rằng chuyện này sẽ không đơn giản. Ông tìm mọi cách ngăn chặn What’s Going On lọt ra ngoài, gọi nó là “Bài hát tệ nhất tôi từng nghe” và lôi kéo hội đồng Motown cùng phản đối nó. 

Thế nhưng đúng là không đơn giản, lợi dụng lúc Berry Gordy đang mải bận tâm cho sự nghiệp solo của Diana Ross, What’s Going On đã lọt ra ngoài. 

Ngay lập tức, bài hát tạo ra sự xúc động mạnh trong công chúng. Chỉ trong 1 tuần đầu với 100.000 bản được bán ra, What’s Going On leo lên vị trí thứ 2 trên BXH Billboard thể loại pop và vị trí quán quân tại Billboard cho thể loại R&B, đồng thời nhận được hàng loạt nhận xét tích cực từ các nhà phê bình. 

Chứng kiến sức công phá của What’s Going On, giám đốc Berry Gordy cũng phải thay đổi thái độ. Ông thanh minh trong một buổi phỏng vấn với Wall Street Journal: “Thông tin rằng tôi cản trở bài hát này thu hút độc giả đấy, nhưng sự thật thì không phải vậy.

Tôi chỉ đơn thuần muốn xác định xem đây có phải ý tưởng điên rồ vội vàng của Marvin không. Vì một ca khúc động chạm đến ai đó có thể gây rủi ro cho hình ảnh của cậu ấy”.

Hội tụ với anh trai tại nhà, Marvin đã nói: “Em không biết chiến đấu như thế nào trước đây. Nhưng giờ thì có rồi, với âm nhạc”. Ngoài What’s Going On, trong cả album cùng tên, Marvin Gaye đều phản ứng hiện thực xã hội ở ngôi thứ nhất đầy đồng cảm. 

Không có một hạng mục Grammy nào được trao cho What’s Going On, nhưng giá trị hiện thực và nghệ thuật của nó là tượng đài vững chắc mà không bao giờ có thể phá vỡ.

Thắng kiện 7,4 triệu USD, con cháu Marvin Gaye 'tố' Ed Sheeran 'đạo nhạc'

Sau khi thắng kiện Robin Thicke và được bồi thường 7,4 triệu USD hồi năm ngoái, những người thừa kế của nhà soạn nhạc Marvin Gaye tiếp tục đưa Ed Sheeran vào tầm ngắm bằng cách tố nam danh ca này đạo nhạc.

Hà My