Cuối tuần qua, LHP Cannes 2023 khép lại với hai dấu ấn liên quan tới "nhân tố Việt", đó là Trần Anh Hùng đoạt giải Đạo diễn xuất sắc với phim La passion de Dodin Bouffant, còn phim Bên trong vỏ kén vàng đoạt giải Camera d'Or (Máy quay phim vàng) tại Directors' Fortnight (Tuần lễ đạo diễn).

Có một chi tiết thú vị, đúng 30 năm trước, phim Mùi đu đủ xanh của Trần Anh Hùng cũng đoạt giải Camera d'Or tại LHP Cannes 1993. Điểm chung của hai phim nghệ thuật này là việc sử dụng tiếng Việt, bối cảnh Việt và văn hóa Việt.

Phim Bên trong vỏ kén vàng được thực hiện từ năm 2020, tuyển diễn viên tại Hà Nội và TP.HCM, với câu chuyện thuần Việt, hướng đến khán giả nội địa, nên có thể nói là made in Vietnam 100%.

Theo khảo sát của trang worlddata, tiếng Việt đang xếp thứ 18 trên thế giới về độ phổ biến, chiếm 1,1%, ngang với tiếng Tamil, tiếng Urdu, xếp sau tiếng Pháp và tiếng Đức (chiếm 1,2 %). Nhưng tiếng Việt chỉ thật phổ biến ở 4 quốc gia và là tiếng nói chính thức của 1 quốc gia. Cho nên, khi thấy phim nói tiếng Việt được vinh danh tại LHP Cannes hoặc bất kỳ LHP danh giá nào ở nước ngoài, sự xúc động với người biết tiếng Việt là không hề nhỏ.

Việc dùng văn học - nghệ thuật - phim ảnh để giữ gìn, phát triển ngôn ngữ là một nỗ lực được nhiều quốc gia, nhiều dân tộc theo đuổi. Không phải ngẫu nhiên mà câu nói "Truyện Kiều còn, tiếng ta còn, tiếng ta còn, nước ta còn" của học giả Phạm Quỳnh lại được nhiều người Việt Nam đồng cảm, ca ngợi.

Việc Trần Anh Hùng đoạt giải quan trọng, tuy là một vinh dự, nhưng không quá bất ngờ, vì trong mắt LHP Cannes thì anh đã là đạo diễn lớn rồi, nên ngay từ sớm dự án phim La passion de Dodin Bouffant đã được trông đợi. Với nhiều người, bộ phim nói tiếng Pháp này có đoạt giải Cành cọ vàng cũng không bất ngờ, chưa nói giải Đạo diễn xuất sắc.

Với Bên trong vỏ kén vàng của Phạm Thiên Ân (sinh năm 1989 tại Lâm Đồng) thì hoàn toàn khác, vì được tham gia chương trình Directors' Fortnight đã là ngoài mong đợi. Cái giải Camera d'Or này nhiều người hiểu lầm là dành cho nhà quay phim, nhưng thực tế là dành cho phim có góc nhìn riêng biệt, sâu lắng.

Phim được phát triển từ phim ngắn Hãy thức tỉnh và sẵn sàng của chính Phạm Thiên Ân, kể chuyện một người đàn ông chừng 30 tuổi, tên Thiện, đang đi tìm người anh trai bị thất lạc. Mục đích của chuyến đi là giúp đứa cháu tên Đạo, chừng 5 tuổi, tìm nơi ở mới, vì Đạo vừa mất mẹ, không có ai nương tựa, chăm sóc.

Giúp Thiện tìm ra lẽ sống của chính mình. Trong tiếng Việt, "thiện đạo" là một từ ghép có ý nghĩa sâu về tôn giáo, về đức tin.

Hành trình mờ ảo giữa quá khứ và hiện tại, chìm đắm trong các tự vấn, rất ít kịch tính mà nhiều suy tư, lại nói bằng thứ tiếng Việt nhiều ẩn ý, mới nghe qua thì thấy không có gì hấp dẫn cả.

Nhưng thực tế, với độ dài 178 phút, nếu không đủ hấp dẫn, khó mà giữ được chân khán giả. Thế nhưng, theo một số khán giả có mặt tại LHP Cannes 2023, cả 3 suất chiếu của Bên trong vỏ kén vàng đều kín mít ghế, xong mỗi suất là tràng pháo tay rất dài.

Tất nhiên những tràng pháo tay này dành riêng cho phim Bên trong vỏ kén vàng, nhưng cũng có thể xem là đang dành cho cả tiếng Việt vậy.