Năm 1965, có một tác phẩm nghệ thuật ý niệm đã làm nhiều người phải trầm ngâm ngẫm lại về một vật thể rất bình thường: Cái ghế.

Nghệ sĩ người Mỹ Joseph Kosuth đã sắp đặt tác phẩm "Một và ba chiếc ghế" như sau: Bên trái là bức ảnh chiếc ghế, ở giữa là một chiếc ghế thật và bên phải là dòng chữ định nghĩa cái ghế. Cùng là cái ghế, nhưng có ba cách biểu hiện khác nhau.

Ba chiếc ghế và thời đại online

Tác phẩm này đặt ra một câu hỏi: Rốt cục thì điều gì là thật? Vật thể ở trước mặt bạn? Hay ngôn ngữ diễn đạt để bạn hiểu được cái ghế là gì? Hay chỉ cần bức ảnh cái ghế là đủ rồi?

Tự thân nó, có lẽ, đã là câu trả lời. Hãy lưu ý đến cách chiếc ghế vật lý được ưu tiên trong tác phẩm, đứng ở giữa và được đôn lên phía trước một chút. Bạn thậm chí có thể gọi chiếc ghế ở giữa là "ghế thật".

Trong số ba chiếc ghế của Kosuth, nếu chúng ta cần định lượng, thì cái nào sẽ chiếm nhiều bộ nhớ nhất trong ổ cứng máy tính? Định nghĩa chiếc ghế chỉ cần khoảng một kilobyte dữ liệu. Bức ảnh, ở độ phân giải cao, có thể chiếm đến 10 megabyte dung lượng.

Nhưng một chiếc ghế thật, theo một nghĩa nào đó, có thể chiếm dung lượng vô hạn. Một vật thể tự nhiên nó đem lại những "lịch sử", kinh nghiệm, và cảm xúc cho người chạm vào nó. Trải nghiệm ngồi vào nó là độc nhất vô nhị, và không thể mô tả nó đơn giản như định nghĩa hay bức ảnh bình thường.

Nhưng các trải nghiệm kiểu này đang bị xem nhẹ. Trong thời đại số, dữ liệu và các phân tích được ưu tiên hơn là đánh giá mắt thường. Một nghiên cứu cho thấy quyết định mua sắm những món đồ kiểu như điện thoại thông minh hay ti vi được đưa ra khá chóng vánh trên các trang thương mại điện tử: 70% chọn chúng dựa trên thương hiệu, và 80% chỉ cần đọc các thông số kỹ thuật. Tức là bức ảnh và định nghĩa được ưu tiên hơn cả chiếc ghế thật.

Mua cầu thủ không chỉ qua dòng mô tả?

Các câu chuyện về dữ liệu phổ biến đến nỗi mọi người đều biết rằng các tuyển trạch viên bóng đá giờ đây giống như các kế toán, với laptop, bảng tính Excel, những con số và danh sách. Trong đó, cầu thủ không hẳn là một con người mà chỉ là một tham số trong cơ sở dữ liệu.

Bạn cũng thấy các bình luận viên chỉ trỏ lên sa bàn và nói về chiến thuật cũng như ảnh hưởng của nó đến kết cục của một trận đấu, hay các lời đồn về chuyện một giám đốc thể thao đã quyết định mua về một cầu thủ mới nhờ chơi trò Football Manager (game quản lý bóng đá nổi tiếng nhất thế giới). Bóng đá, với tư cách một môn thể thao đại chúng, tạo cảm tưởng rằng giờ đây nhiều người có thể chi phối chúng chỉ bằng các nhận thức và đánh giá chỉ cần từ dòng mô tả.

Nhưng trong một bài viết mới nhất, tờ The Athletic tiết lộ rằng mọi chuyện không chỉ đơn giản như vậy. Một nguồn giấu tên kể với họ rằng trước khi quyết định ký hợp đồng với một cầu thủ, các CLB ở Ngoại hạng Anh vẫn yêu cầu ít nhất một buổi "xem giò" trực tiếp, bất chấp việc đã nghiên cứu các thông số kỹ thuật của anh ta chán chê rồi: "Điều đó mang lại ấn tượng về sức mạnh thể chất, và cho bất kỳ CLB nào theo đuổi cầu thủ đó thấy rằng anh ta đã sẵn sàng ra đi. Đặc biệt là trong kỳ chuyển nhượng mùa đông, khi các CLB tìm một giải pháp nhanh chóng cho tình trạng của họ".

Giám đốc thể thao của Brentford, Rasmus Ankersen, kể lại cách họ chiêu mộ Ivan Toney vào năm 2020: "Chúng tôi đã theo dõi cậu ấy từ lâu, tìm hiểu tính cách của cậu ấy, trực tiếp xem nhiều trận đấu. Rất nhiều người đã cùng "xem giò" cậu ấy và đưa ra ý kiến của họ, ngoài chuyện phân tích dữ liệu để xem chúng nói gì về cậu ta".

Rốt cục thì trong một thế giới đang bị bão hòa bởi số liệu và công nghệ, các chuyên gia vẫn phải đưa ra quyết định cuối cùng theo cách cổ điển: Họ muốn được xem cái "ghế thật". Và có lẽ vì thế mà bóng đá luôn là môn thể thao hấp dẫn bậc nhất vì sự khó lường của nó. Không ai có thể chắc chắn về nhận thức của mình với các thực thể của nó, nếu không thực sự là người trong cuộc.

Kỳ chuyển nhượng mùa Đông lần này, nếu một CLB tìm ra bản hợp đồng ưng ý nào đó, bạn hãy để ý rằng sẽ rất nhiều người ca ngợi về sự hiệu quả của công nghệ và các con số. Nhưng cốt lõi vấn đề có thể đơn giản chỉ nằm ở con mắt tinh tường của một trinh sát chuyển nhượng nào đó, sau khi đã chứng kiến tận mắt, và nói cho CLB của mình biết rằng: Cầu thủ mục tiêu của họ là phù hợp, và đã sẵn sàng.

Phạm An