Napoleon, bộ phim thứ 28 vừa ra mắt của đạo diễn Ridley Scott, có thể coi là tác phẩm điện ảnh đỉnh cao năm nay. Trong đó, Joaquin Phoenix thể hiện khả năng diễn xuất đáng kinh ngạc khi vào vai vai vị hoàng đế của nước Pháp, còn Vanessa Kirby cũng rất xuất sắc trong vai vợ ông.

Nếu ở tuổi 85, Ridley Scott đang đi tới những năm cuối cùng trong sự nghiệp làm phim, thì Napoleon là tác phẩm lý tưởng để kết lại hành trình tráng lệ đó. Phim vừa khởi chiếu tại khán phòng Salle Pleyel ở Paris hôm 14/11 vừa qua và dự kiến công chiếu ở các rạp chiếu phim vào ngày 22/11 tại Anh và Mỹ, trước khi phát hành trên kênh Apple TV+ một ngày sau đó.

Làm mới một đề tài kinh điển

Vào ngày 14/10/2020, cùng ngày khi bộ phim The Last Duel (2021) của ông đóng máy, Ridley Scott đã công bố về Napoleon, thời điểm đó tạm thời gọi là Kitbag (túi quân trang), là dự án tiếp theo của ông cho xưởng phim 21th Century. Lần này, ông sẽ đạo diễn và sản xuất từ kịch bản của David Scarpa - người từng cộng tác với ông trong All the Money in the World (2017). Tiêu đề của dự án lấy từ câu nói của Napoleon: "Mỗi người lính Pháp đều mang theo gậy chỉ huy của thống chế trong túi quân trang của mình".

Ngoài Joaquin Phoenix, Scott đã để mắt tới một nam diễn viên khác (mà ông từ chối tiết lộ) nhưng người này đã từ chối nhận vai. Tuy nhiên, sau khi xem màn trình diễn của Phoenix trong Joker (2019), ông đã bị choáng ngợp và kết luận rằng Phoenix là "tài sản đáng quý" cho Napoleon, cả về mặt sáng tạo và thương mại.

Bên cạnh đó, Jodie Comer, ngôi sao của phim The Last Duel là lựa chọn đầu tiên của đạo diễn cho vai Josephine - vợ Napoleon. Tuy nhiên, tới đầu năm 2022, cô rời khỏi đoàn phim do một sự cố liên quan tới dịch Covid-19. Ngay sau đó, Vanessa Kirby được công bố là người thay thế.

Trong lịch sử thế giới, Napoleon là nhân vật mang tính biểu tượng với nhiều khía cạnh quyến rũ. Thậm chí, một số tư liệu cho biết Hitler cũng bị hình ảnh Napoleon mê hoặc. Và văn hóa sùng bái Napoleon kể cả sau thế chiến thứ 2 vẫn tiếp tục tồn tại với những ai muốn xóa bỏ nỗi kinh hoàng của thế kỷ XX và làm sống lại cái họ gọi là cuộc phiêu lưu lãng mạn trong chiến tranh.

Nhân vật Napoleon, không ngạc nhiên, cũng thường xuyên là đề tài trong điện ảnh. Với đạo diễn huyền thoại Stanley Kubrick, trong các dự án bị bỏ dở chừng của mình, Napoleon từng được kỳ vọng sẽ là một tác phẩm điện ảnh đồ sộ với đủ loại ý nghĩa. Ngoài ra, có không ít đạo diễn đã đi tiếp cận những đề tài khác nhau về Napoleon.

"Napoleon là người đàn ông mà tôi luôn say mê" - bản thân đạo diễn Scott cho biết - "Ông ta bất ngờ xuất hiện để thống trị mọi thứ - nhưng cùng lúc đó phải đối diện với cuộc chiến lãng mạn để giữ người vợ ngoại tình Josephine. Ông chinh phục cả thế giới để cố giành tình yêu của nàng. Và khi không thể, ông đã chinh phục nó để hủy hoại nàng, và cũng vì vậy mà hủy hoại chính mình".

Napoleon bắt đầu được sản xuất vào tháng 2/2022, có 6 cảnh chiến đấu lớn. Điều này không giống như Waterloo (1970) - một bộ phim nổi tiếng khác về Napoleon - chỉ tập trung vào một trận chiến duy nhất. Trên hết, Scott đã đánh bại nhiều nhà làm phim từng theo chân Napoleon về mặt chiến thuật. Dài tới 2 tiếng rưỡi nhưng Napoleon đã không bị sa lầy vào những chi tiết lan man. Scott còn rất táo bạo tưởng tượng cảnh Napoleon bắn vào các Kim tự tháp trong chiến dịch Ai Cập cũng như chứng kiến vụ hành quyết Marie Antoinette (thay vì cảnh vua Louis XVI bị đám đông làm nhục mà rất có thể Napoleon đã thực sự nhìn thấy).

Thành công từ "cặp đôi" đạo diễn và nam chính

Kéo dài 32 năm, từ khi cách mạng Pháp bùng nổ vào năm 1789 cho tới cái chết của nhân vật chính ở St Helena năm 1821, Napoleon miêu tả sự trỗi dậy, trị vì và sụp đổ của Napoleon Bonaparte cả ở góc độ tâm lý gai góc lẫn sử thi quân sự sâu rộng. Trong đó, cuộc đời riêng tư của những nhân vật trung tâm của phim đều  có gắn bó mật thiết với số phận của nước Pháp.

Trong phim, Napoleon được tái hiện với sức hút mạnh mẽ đáng kinh ngạc từ Joaquin Phoenix, người lần đầu hợp tác lại với đạo diễn Ridley Scott kể từ Gladiator năm 2000. Chất giọng California không thể chối cãi của Phoenix có thể là một trong những chi tiết khiến những người yêu thích lịch sử khó chịu - bên cạnh danh sách dài những điểm không chính xác mà nhiều người đã đưa ra. Nhưng trên màn ảnh, điều đó hình như lại tạo sức hút tới kỳ lạ.

Đầu phim, khán giả có được ấn tượng về con người này gần như ngay lập tức tại cuộc vây hãm Toulon, khi lực lượng Cộng hòa Pháp vây hãm pháo đài bên bến cảng do Anh chiếm đóng. Trong đêm tăm tối, khi Napoleon dẫn đầu cuộc tiến quân, một viên đạn đại bác đã bắn xuyên qua vai con ngựa của ông. Ngay trước khi suýt ngã xuống đấy, ông cộc cằn nói "ta ổn" và tiếp tục sải bước, run rẩy nhưng kiên quyết, người vấy máu chiến mã của mình.

Toàn bộ phân cảnh này thật đáng kinh ngạc. Nhưng thật phi thường, Scott tiếp tục làm tốt hơn. Đoạn về trận Waterloo được coi là cao trào khiến người xem choáng ngợp với những hình ảnh hoành tráng. Hoặc trận Austerlitz, khi quân Nga bị Pháp ép về phía băng mỏng và sau đó bị bắn bằng đại bác. Tất nhiên, công nghệ đồ họa đã xuất hiện ở đây nhưng người xem hầu như không bị cảm giác rằng đó là cảnh giả.

Kịch bản của David Scarpa miêu tả Napoleon như một nhà chiến thuật bậc thầy. Nhưng nó cũng cho thấy sự khao khát chạm tới hình ảnh riêng tư của ông - vốn thất bại trong tư cách làm chồng và cả làm cha. Và cũng có những khoảnh khắc tĩnh lặng, mang cảm giác hơi lạnh lùng. Dù vậy, khả năng diễn xuất đỉnh cao của Phoenix đủ khiến những câu thoại vòng vo diễn ra trôi chảy. Trong dàn diễn viên phụ - như Paul Rhys hay Ian McNeice - cũng có nhiều khuôn mặt đặc trưng mà một cái nheo mắt hay cau mày cũng đủ làm người xem hào hứng.

Vượt lên tất cả, trong bộ phim, Phoenix là chìa khóa cho mọi thứ: màn trình diễn mạnh mẽ như ly rượu của anh đã thuyết phục khán giả. Tất nhiên, luôn đồng hành với anh là Ridley Scott - một đạo diễn bậc thầy thực sự khi có thể dàn dựng tác phẩm điện ảnh hấp dẫn và phong phú này. Có thể không vẽ ra nhiều tham vọng siêu hình, rõ ràng Scott đã thành công khi nắm bắt và tái hiện một trong những nhân vật hấp dẫn nhất của lịch sử.