Hiếm có thành phố nào trên thế giới, người dân vẫn còn sống trong hang động. Tuy nhiên, tại Matera, miền Nam Italy, những ngôi nhà được đục đẽo trong những hang động và vách núi có tuổi đời ước tính 9.000 năm tuổi luôn là điểm hấp dẫn, thu hút hàng triệu du khách khám phá mỗi năm.

Tại thành phố Matera, nằm trong một hẻm núi được bao quanh bởi sông Gravina, những ngôi nhà được hình thành dựa trên những hang đá tự nhiên, những ngõ hẻm chật hẹp và cầu thang ngoằn ngoèo dẫn đến mọi ngả đường, thậm chí là mái nhà hàng xóm. Đằng sau mặt tiền các ngôi nhà là những hang động cổ xưa, nơi sinh sống của người nguyên thủy. Trong các ngôi nhà dạng mái vòm thấp này, ngay cả chỗ nằm nghỉ, vách ngăn, bàn ăn, bếp lò hay băng ghế ngồi, đều được đẽo gọt từ vách đá. Nơi đây đã được chọn làm bối cảnh quay rất nhiều bộ phim bởi vẻ đặc sắc của chúng.

Quần thể đô thị này còn đặc biệt giá trị khi quy tụ hơn 150 nhà thờ, tu viện cổ đại, được các linh mục Byzantin xây tạc trong vách đá từ thế kỷ VIII. Khách tham quan có thể được chiêm ngưỡng những bức tranh tường lớn mang nội dung tôn giáo vẫn còn được lưu giữ trong những nhà thờ này.

Cuộc sống của nơi đây vốn dĩ chỉ bao quanh chữ “đói nghèo, lạc hậu và chiến tranh”. Cho đến tận đầu những năm 1950, những cư dân tại đây vẫn phải sống trong điều kiện ở như thời Trung Cổ: không có đường điện, nước sinh hoạt, nước thải thoát thẳng ra cống lộ thiên, bệnh dịch tràn lan và vệ sinh không đảm bảo. Tỉ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh vượt ngưỡng 40%, bệnh lao phổi, sốt rét phổ biến, thêm vào đó là nạn mù chữ tăng cao.

Đến giữa những năm 1960, Italy có kế hoạch trùng tu và hồi sinh quy mô tổng thể đô thị cổ này. Matera có diện mạo như ngày nay, phải kể đến vai trò quyết định của chính quyền từ cấp quốc gia đến địa phương. Toàn bộ hạ tầng điện nước, chiếu sáng đô thị được lắp đặt, hệ thống thông gió được trang bị thêm. Người dân cũng chung tay cùng đầu tư, cải tạo, dọn dẹp lại Matera. Thành quả của công cuộc này là sự công nhận của UNESCO, đưa Matera vào danh sách Di sản thế giới vào năm 1993, và thành phố được lựa chọn là Thủ đô văn hóa châu Âu năm 2019.

Sau hơn nửa thế kỷ, Matera lột xác từ khu ổ chuột trở thành điểm đến du lịch và văn hoá của đất nước Italy vốn đã giàu di sản. Nơi đây, kiến trúc hàng nghìn năm tuổi, quy hoạch hiện đại và những hoạt động văn hoá mang nhịp thở đương đại vẫn tìm được chỗ đứng bên nhau. Khi đặt chân đến đây, ngoài khu thành cổ, du khách còn ấn tượng với những gian hàng bán đồ thủ công mỹ nghệ địa phương rải rác trước mặt nhà hát thành phố. Nhiều ngôi nhà trong vách núi đã được “phù phép” thành những quán ăn và khách sạn phong cách.

Chia sẻ với phóng viên TTXVN, cô Gaia và bà nội Alessandra nói: “Chúng tôi đến từ thủ đô Rome và từ lâu đã biết Matera là thành phố rất nổi tiếng. Lần đầu tiên đến tham quan cùng với bà nội và gia đình, tôi đã thực sự ấn tượng về kiến trúc độc đáo của Matera. Một hành trình khám phá đầy thú vị mà gia đình tôi đã trải nghiệm trong thành phố đá này, nhất là những hoạt động văn hoá được tổ chức tại đây, trong đó có các buổi giới thiệu các tác phẩm mới của những nghệ sĩ nổi tiếng”.

Ngoài nét kiến trúc đặc biệt, du khách đến thành phố Matera còn có cơ hội khám phá các đặc sản và đồ lưu niệm địa phương tại rất nhiều cửa hàng, tiệm ăn, quán bar xinh đẹp.  Về ẩm thực, người dân nơi đây đặc biệt xem trọng sự tươi ngon của nguyên liệu nấu ăn. Do vậy các du khách luôn “say lòng” với các món đồ ăn thức uống đúng vị và thái độ phục vụ tuyệt vời.

Trao đổi với phóng viên TTXVN, ông Vincenzo Miraglia - chủ quán ăn Dimitria ở trung tâm thành phố Matera chia sẻ tất cả những nguyên liệu mà nhà hàng sử dụng đều được lựa chọn, cung cấp từ các cơ sở nuôi trồng trong vùng Basilicata và một phần từ vùng lân cận Puglia. Các quy trình canh tác, chế biến luôn chú trọng áp dụng các phương pháp thân thiện với môi trường và đảm bảo tối đa hàm lượng dinh dưỡng trong thực phẩm, rút ngắn khoảng cách từ nơi sản xuất đến bàn ăn của thực khách. Là một trong những điểm ẩm thực chính tại Matera, nhà hàng luôn nỗ lực mang đến cho thực khách trải nghiệm trọn vẹn nhất về thành phố cổ, di sản thế giới này.  

Matera thu hút các du khách đam mê nghệ thuật văn hóa, với các căn nhà cổ cùng lúc đảm nhiệm nhiều chức năng: nhà nghỉ cho thuê, gallery nghệ thuật, trung tâm văn hoá, xưởng thiết kế, xưởng nghề thủ công, nhà hàng. Du khách dường như cũng ít xô bồ hơn, khi thả bước nhẹ nhàng, khoan thai hơn, để hòa mình trong không khí đời sống văn hóa bao trùm không gian, để cùng hy vọng sự cân bằng này sẽ giữ cho đô thị cổ trường tồn thêm hàng nghìn năm nữa.

Thành phố Matera, ra đời từ thời kỳ đồ đá, là một trong những nơi định cư đầu tiên của người Italy, và ngày nay người dân vẫn đang sống trong những ngôi nhà có hàng nghìn năm tuổi. Ngoài cảnh quan độc đáo, với nét duyên dáng hoang sơ là những ngôi nhà được hình thành dựa trên những hang đá tự nhiên, đan xen với những lối đi và bậc thang uốn lượn hài hòa, du khách còn được khám phá nơi đã trở thành bối cảnh của hàng chục bộ phim Hollywood và châu Âu, những khách sạn nằm sâu trong vách núi, những món ăn truyền thống được lưu truyền nhiều nghìn năm và sự mến khách của người dân địa phương.